Misteri 42 Milionësh i Biznesmenit me Ndikim në Ballkan
Banka e dëmtuar Hypo Bank, e nacionalizuar nën peshën e borxheve kolosale të saj dhe kredive të rrezikshme, i ka dorëzuar 42 milionë euro të kredive te një firmë e patestuar dhe e errët e përfshirë në zhvillimin e turizmit të një luksi madhështor që ka mbetur i pandërtuar pothuajse një dekadë pas transferimit të këstit të parë të parave.
Dokumentet e bankës të cilat i ka parë Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Hulumtuese (BIRN) tregojnë që Hypo Alpe Adria e ka ditur që miliarderi austriak Martin Schlaff dhe magnati serb Vojin Lazareviq ishin të përfshirë që nga fillimi në skemë, edhe pse ata nuk kishin përfshirje formale me huamarrësin potencial, Bigova Bay Doo.
Kompania, me seli në qytetin bregdetar Kotor afër vendit ku është planifikuar zhvillimi, ishte themeluar në vitin 2006, vetëm disa muaj para se ajo të fillojë aplikimin për 20 milionë euro tek Hypo e Austrisë për të blerë 100 hektarë tokë në një kep të paprekur në ujërat e detit Adriatik.
Edhe pse nuk ka pasur përvojë në këtë fushë, Hypo u pajtua që të huazojë paratë tek Bigova Bay Doo në qershor të vitit 2007, duke pranuar si hipotekë tokën që është blerë, shtëpinë e familjes Lazareviq në Kotor dhe dëftesat e borxhit.
Duke u përballur me kundërshtimin e disa banorëve vendas, Bigova Bay ka hasur në vështirësi për të marrë tokën e nevojshme për të filluar zhvillimin, që do të kishte përfshirë hotele, një fshat të modeluar sipas një qyteti historik mesdhetar dhe një port.
Pjesa më e madhe e tokës që ishte blerë nga firma nuk ishte regjistruar zyrtarisht si kolateral për kredi dhe pjesë të saj nuk ishin regjistruar fare si të shitura në zyrën kadastrale.
Banka – e cila ishte shitur, nacionalizuar, ndihmuar me shtatë miliardë euro të taksapaguesve austriakë dhe që kishte falimentuar– ftoi auditorët PçC në vitin 2009 për të vlerësuar financat në rënie.
Kjo vuri në pah një numër të madh të kredive të rrezikshme përfshirë ato të Bigova Bay. PwC kishte vlerësuar që kredia e Bigova Bay kishte vetëm 8,5 milionë kolateral duke rrezikuar bankën – dhe më pas taksapaguesit austriakë – për të humbur së paku 11,5 milionë euro.
Nuk është e qartë se si PwC ka ardhur në këto shifra, por dokumentet kadastrale që i ka parë BIRN tregojnë që në vitin 2008 vetëm 7 nga 100 hektarët e tokës janë regjistruar zyrtarisht si sigurime për kredinë, edhe pse Bigova Bay ka mundur të blejë shumë më shumë pa kompletuar procesin ligjor.
Analiza e 1000 faqeve të pasurive të patundshme, llogarive të kompanive dhe atyre bankare të marra nga Mali i Zi, Serbia dhe Austria, po ashtu tregojnë që pavarësisht këtij paralajmërimi të hershëm, Hypo ka dhënë një kredi të dytë prej 22 milionë eurosh për Bigova Bay Doo në vitin 2013.
Kredia e dytë ishte pjesë e marrëveshjes komplekse ndërmjet firmës së Martin Schlaff, Rober Placzek Holding, kompanisë jashtë vendit të Vojin Lazarevic’s Aralsoft Limited dhe Hypo.
Robert Placzek Holding e Schlaff u bë pronari zyrtar i firmës, duke marrë të dyja kreditë, 20 milionët fillestarë edhe 22 milionët vijues.
E dyta nuk do të mund të shpenzohej në zhvillimin e Bigova Bay por duhej të përdorej për të paguar tri kreditë që e Hypo të lëshuara për dy firmat në pronësi të Lazareviq që ishin në “rrezik të funkisionimit” sipas një deklarate të lëshuar nga Hypo Bank dhe Robert Placzek Holding, sipas kushteve për dhënie të kredive të vëna nga Heta Asset Resolution AG, kompani e formuar për t’u marrë me ‘borxhet e këqija’.
Si rezultat, borxhi ishte transferuar nga kompania që do të privatizohej së shpejti Hypo Serbia në atë në pronësi të takspaguesve austriakë Heta Asset Resolution.
Bigova Bay Doo tani ka 42 milionë borxhe pa fonde shtesë për të investuar në blerjen e 10 hektarëve tjerë që kanë mbetur për zhvillim, të cilat tani Schlaff do t’i blejë përmes kompanive të veta.
Përcaktuese në atë se a do të fitojnë apo humbin Bigova Bay Doo dhe Heta do të jetë vlera e tokës, e cila sipas një eksperti të pasurisë së patundshme në Kotorr, mund të sillet ndërmjet 10 dhe 50 milionë euro.
Një zëdhënës i Hypo i ka treguar BIRN-it që përderisa kredia e parë ka qenë e rrezikshme, kredia e dytë ishte organizuar për të “përmirësuar …pozicionin ligjor” të Heta Asset Resolution AG.
Rainer Hable, një deputet i partisë së vogël liberale, NEOS dhe anëtar i komisionit të Parlamentit Austriak që aktualisht po ndërmerr një hetim mbi kreditorin problematik, ka thënë që ai planifikon t’i ngrisë çështjet e zbuluara nga BIRN rreth të dy kredive në sesionet e ardhshme të komisionit.
“Kreditë e pasiguruara (të dhëna) për kullota dhish duket të mos jenë raste unike në rastin e Hypos” ka thënë ai.
“Prosecverbalet e kredive tregojnë që janë dhënë kredi të tilla që asnjë bankë normale nuk do t’i jepte. Hypo është plaçkitur vazhdimisht përderisa politikanët vetëm shikonin”.
Ai ka shtuar që ata mund ta thërrasin Schalfin për të ofruar dëshminë e tij para komisionit për të parë se pse Bigova Bay-t i është lëshuar kredia e dytë prej 22 milionë euro.
“Duke pasur parasysh rrethanat e përshkruara, ne duhet të zbulojmë nëse Hypo ka lëshuar kredi pa kolateral të mjaftueshëm edhe pas ndihmës së marrë financiare”, tha ai.
Biznesmeni Vojin Lazarevic.
Foto: Beta
Pronësia komplekse e Bigovës
Ndryshe nga ujërat e pastra që përplasen në brigjet e Bigovës, pronësia dhe kontrolli i kompanisë që do të duhej të zhvillonte planin për zhvillimin e kësaj pjese të bregdetit ka qenë i errët.
Kompania për eksport-import Bigova Bay Doo ishte regjistruar në maj të vitit 2006 nga një biznesmen pak i njohur nga Vjena, Predrag Lupsic me një adresë në Kotor, ku si aktivitet kryesor kishte listuar “zhvillimin e patundshmërive”.
Dokumentet të cilat i ka parë BIRN-i, dëshmojnë që në kohën e aplikimit për kredi nga Bigova Bay në vitin 2006, Hypo e kishte ditur që Lazareviq ishte mbrapa kësaj skeme dhe që Shlaf kishte shprehur interesim për të investuar në këtë projekt.
Hypo po ashtu i kishte dhënë Bigova Bay një periudhë zemërgjerë të mospagesës prej tri vitesh për të gjitha pagesat, një lehtësi kjo që ishte përdorur në disa shtyrje të njëpasnjëshme të marrëveshjes së kredisë, e që tani do të thotë që ka kohë deri në vitin 2018 për ta paguar atë.
Kredia ishte siguruar duke u bazuar në vlerën e tokës në Bigova dhe pas dëftesave të borxhit të bankës – që kishte premtuar të paguajë një shumë të caktuar parash në rast të vonesës – që ishte nënshkruar nga Lupsiq.
Në mënyrë jo të zakonshme, duke i pasur parasysh lidhjet jozyrtare të Lazareviqit me kompaninë, kolaterali po ashtu kishte përfshirë edhe dëftesat e borxhit nga Lazareviqi dhe pallati i tij prej 1,400 metrash në zemër të qytetit të vjetër e piktoresk të Kotorit.
Lazareviqi, i cili kishte lindur në Kotor është një nga biznesmenët më të pasur serbë, sipas Forbes, e cila në baza të rregullta e ka listuar atë si një nga personat më me ndikim në Serbi. Ai është aktualisht nën hetime në Beograd për shkak të përfshirjes së tij në një seri marrëveshjesh “të dëmshme” me kompaninë shtetërore të energjisë elektrike EPS, mirëpo nuk është akuzuar ndonjëherë për shkelje.
Ai ka mohuar të ketë bërë ndonjë shkelje në lidhje me hetimin në Serbi dhe gjithashtu ka refuzuar t’i përgjigjet pyetjeve të BIRN dhe përfshirjes së tij me Bigova Bay Doo.
Familja Lupsiq nuk janë të panjohur për Lazareviqin, ngase babai i Predragut është Aleksandar Lupsiq, një biznesmen serb me ndikim i cili e ka themeluar magazinën Blic në Beograd. Aleksandri dhe Predragu kanë jetuar në Vjenë për shumë vite, ku Lupsiqi i Vjetër i menaxhon disa nga bizneset e Lazareviqit që e kanë selinë atje.
BIRN nuk ka mundur ta kontaktojë Luspiqin megjithëse e ka vizituar shtëpinë e tij dhe ka thirrur në zyrën e tij.
Me 23 dhjetor 2011, sipas dokumenteve zyrtare, Lupsiqi ia ka shitur aksionet e tij për vetëm 1000 euro Aralsoft Limited, një kompanie të kontrolluar nga Lazareviqi me seli në Qipro.
Schlaff e ka marrë zyrtarisht në kontroll kompaninë Bigova Bay Doo në vitin 2013, megjithëse persona brenda Hypo’s thonë që përfshirja e tij në këtë projekt ka qenë e njohur për të gjithë që nga fillimi.
Dokumentet zyrtare të kompanisë dëshmojnë që me 7 qershor 2008, Moshe Russo, anëtari i bordit të Schlaff’s Robert Placzek Holding, ishte emëruar në pozitën e drejtorit të Bigova Bay.
Ministria e Turizmit në Mal të Zi po ashtu ishte konfuzuar me strukturën e pronësisë së Bigova Bay Doo, duke raportuar pasaktësisht në vitin 2011 që Robert Placzek Holding ishte pronar i “gati 100 për qind të tokës” së gjirit.
Zëdhënësi i Robert Placzek i ka thënë BIRN-it që e kishte lëshuar mundësinë për t’u bërë aksionar në vitin 2008 për shkak të “situatës së paqartë ligjore” por që kishte “siguruar një mundësi për të blerë 50 për qind të aksioneve dhe në shkëmbim të kësaj kishte investuar shumë të konsiderueshme në këtë projekt”.
“Ky investim është bazuar komplet në fondet tona dhe asnjë para nuk është shfrytëzuar nga Hypo Alpe Adria. Për t’i siguruar mundësitë tona, ne kemi kërkuar dhe na është dhënë një ulëse në bordin ekzekutiv”.
Karriera e Schlaff ka qenë e ngatërruar me shumë kundërthënie, duke përfshirë aktivitetet e tij të telekomit dhe kazinos dhe lidhjet me politikanë në pozita të larta në Izrael.
Vetëm pak para lëshimit të kredisë fillestare për Bigova Bay, Shlaff kishte luajtur një rol jetik në ndërmjetësimin e shitjes së operatorit më të madh të telefonisë mobile të Serbisë, Mobtel, në vitin 2007 – një marrëveshje kjo komplekse e në cilën Hypo kishte luajtur një rol të rëndësishëm.
Kjo marrëveshje kishte rezultuar me një hetim për mashtrim në Austri të cilën autoritetet më pastaj e kishin hedhur poshtë pa ngritur aktakuzë ndaj Shlaffit. Ai po ashtu është përmendur në dy raste të hetimeve për korrupsion në Izrael që përfshinin politikanë në pozita të larta në Tel Aviv por të cilat nuk ishin dërguar në gjykatë.
Schlaf mohon të ketë kryer ndonjë shkelje në lidhje me rastet e mësipërme.
Një zëdhënës i miliarderit i ka thënë BIRN-it që intervenimi i tij në Bigova Bay Doo e kishte shpëtuar Heta-n nga “humbje të konsiderueshme”.
Pallati në Kotorr
Foto : BIRN
Kolaterali i pamjaftueshëm
Dokumentet zyrtare zbulojnë që Bigova Bay Doo kishte dështuar të regjistrojë parcela të tokës që e kishte blerë në zyrën e kadastrit dhe të shënojë që ato ishin kolateral për kredinë e vitit 2007.
Si rrjedhojë, Hypo do të kishte vështirësi që të rimerrte tokën në rast të mospagesës.
Kur shkalla në rritje e borxheve të Hypo Alpe Adria doli në pah në vitin 2009, auditori PçC ishte sjellë për të vlerësuar nëse regjistrat e kredive ishin në rregull dhe theksoi që kredia e Bigova Bay ishte një rrezik i konsiderueshëm.
Sipas PwC, kolaterali i ofruar nga Bigova Bay Doo, duke përfshirë edhe vetë tokën vlente vetëm 8.5 milionë euro.
Borxhi i Bigova Bay ndaj Hypos, në atë kohë ishte 22.9 milionë euro për shkak të interesit të shtuar dhe ishte listuar si “rrezik i grupit 2” prej tri nivelesh që ekzistonin.
Përkitazi me “rrezikun e grupit 2”, raporti thotë se “vlera nga shitja e këtyre sipas të gjitha gjasave nuk do të ishte e mjaftueshme për ta shlyer kredinë”.
Kontratat të cilat i ka siguruar BIRN-i, tregojnë që Lupsiqi kishte filluar blerjen e tokës nga pronarët vendorë për 25 euro për çdo metër katror që nga vera e vitit 2006.
Deri më sot, gati 90 hektarë janë blerë mirëpo kompania ka hasur në rezistencë nga pronarët vendas të cilët nuk kanë dashur ta shesin atë.
Marrëveshja e kredisë e qershorit të vitit 2007, të cilën e ka parë BIRN tregon që paratë është dashur të shpenzohen për sigurimin e 100 hektarëve tokë për zhvillim, duke përfshirë edhe “rifinancimin” e disa transaksioneve të mëhershme të tokës.
Pas blerjes së tokës, Bigova Bay-t i ishte kërkuar ta regjistrojë tokën në kadastër dhe të shënojë që ajo ishte duke u përdorur si garanci për kredi.
Por dokumentet zyrtare zbulojnë që deri në muajin qershor 2008 vetëm 7 hektarë tokë ishin regjistruar si kolateral.
Marrëveshja e ’pazakontë’
Me gjithë shqetësimet për kredinë fillestare të Bigova Bay, Hypo ishte pajtuar që të japë edhe një kredi tjetër prej 22 milionësh për këtë kompani në prill të vitit 2013.
Hypo kishte theksuar që paratë nuk mund të përdoreshin për blerje të pjesës së mbetur të tokës që duhej për të avancuar projektin por që duhej të përdoreshin për të paguar kredi të tjera që nuk lidheshin me këtë projekt e që arrinin shumën prej 22 milionë euro të marra nga dy kompani në pronësi të Lazareviqit në dy degë të bankave në Beograd.
Kreditë ishin lëshuar për Navy Invest, një kompani për ndërtimin e anijeve dhe për Rudnap, një kompani për tregti të energjisë.
Nuk është e qartë se pse Lazareviq i cili nuk ka pranuar të komentojë, nuk ka qenë në gjendje që të paguar borxhin prej 22 milionë euro të cilat sipas Hypos kane qenë në rrezik për mospagesë apo pse banka nuk kishte kolateral të cilin mund ta merrte.
Në të njëjtën kohë sa po zhvillohej marrëveshja për kredinë e vitit 2013, Lazareviqi e kishte shitur Bigova Bay te Shlaf përmes Robert Placzek, për 1,000 euro.
Kështu, për herë të parë Schlaf ishte bërë pronar i Bigova Bay përmes kompanisë Robert Placzek Holding me një borxh prej 42 milionë euro dhe me pjesë të tokës që ende duhej blerë nga burimet e veta financiare.
Sipas shënimeve zyrtare, në kohën e shitjes te Schlafi, 60 hektarë të tokës ishin të regjistruar si garancion për kredi dhe një pjesë tjetër prej 27 hektarësh të tokës ose ishte regjistruar si pronë e Bigova Bay por nuk ishte vendosur si garanci apo nuk ishte regjistruar në kadastër fare.
Trusti privat i Schlafit, MS Privatstiftung, ishte pajtuar që të ofrojë garancinë shtesë në para të gatshme prej 12,9 milionë eurosh nga ky trust deri sa të regjistroheshin edhe pjesa e mbetur prej 27 hektarësh si kolateral, që tani është shumë afër për t’u arritur.
Ai po ashtu pritet që pjesën e fundit prej 10 hektarësh ta blejë nga fondet e tij vetanake. Në anën tjetër, Lazareviqi edhe pse më nuk ishte pronar i Bigova Bay, borxhin prej 22 milionë eurosh që ia kishte Hypos në Serbi e kishte paguar komplet.
Bigova Bay tani kishte borxh 42 milionë euro ndaj Hetas, bankës së Hypos, përgjegjëse për kredinë e keqe.
Në përgjigjën e dhënë BIRN-it kur kishte pyetur se pse banka kishte vendosur të japë edhe një kredi shtesë prej 22 milionë euro për Bigova Bay, me gjithë shqetësimet e ngritura rreh kredisë fillestare prej 20 milionë euro, zëdhënësi i Hetas ka insistuar që ndryshimi i pronësisë pasi që e kishte marrë Schlafi ishte “në interes të Hetas dhe që vetë Heta e kishte iniciuar këtë gjë”.
Zëdhënësi ka insistuar që kredia e vitit 2013 nuk ka qenë një kredi shtesë por një “riplanifikim i kredisë së vjetër e cila kishte qenë në rrezik për mospagesë” dhe që marrëveshja e re e kishte forcuar pozicionin ligjor të Hetas dhe e kishte ulur rrezikun financiar.
“Ne ritheksojmë që MS Privatstiftung, Robert Placzek AG dhe Bigova Bay që nga atëherë i kanë përmbushur të gjitha obligimet…ne nuk shohim ndonjë arsye se përse partnerët tanë të rinj biznesorë nuk do të përmbushin obligimet e tyre në të ardhmen”, shtoi ai.
Eksperti financiar Bojan Brankoviq i ka thanë BIRN-it se “ajo çfarë po përshkruani ju nuk është një procedurë standard e bankave por nuk është një mënyrë e ndaluar përmes të cilës mund të menaxhohet rreziku”.
Planet për të ardhmen
Dy burime të pavarura – njëra e afërt me bankën dhe tjetra nga komuna e Kotorit – kanë ngritur pyetje nëse ky projekt që do të duhej të ishte përfunduar në vitin 2012, do të ecë përpara apo jo.
Deri më sot, janë blerë 90 hektarë nga 100 sa ishte planifikuar.
Schlafi po ashtu nuk kishte pasur sukses në tentativën e tij për ta blerë një pjesë të tokës në fqinjësi në vitin 2014, të cilën ai shpresonte ta përfshinte në projekt, megjithëse një zëdhënës i austriakut ka thënë që kjo nuk ishte pikë kritika për zhvillimin e projektit.
Bordi i tenderit, i kryesuar nga ministri i turizmit, Branimir Gvozdenoviq, e kishte refuzuar tenderin e vetëm nga Robert Placzek Holding ngase ai kishte thënë që nuk i kishte plotësuar kushtet kryesore dhe nuk kishte ofruar dokumente të mjaftueshme.
Kjo ishte hera e dytë që përpjekjet e Schlafit për të siguruar tokën – një bazë e dikurshme ushtarake – po dështonin, ngase në vitin 2009, megjithëse ishte tenderuesi i vetëm, Robert Placzek ishte përpjekur ta blejë tokën dhe ishte refuzuar në vend të asaj që po ofrohej e që ishte qira-dhënie afatgjate.
Bigova Bay Doo vitin e kaluar kishte bërë një kërkesë në komunën e Kotorit për të filluar ndërtimin e rrugës në vendin origjinal dhe ta lidhë atë me rrymë dhe ujë, që do të kushtonte një shumë prej përafërsisht 13 milionë euro.
Megjithëse në teori kjo kërkesë është aprovuar, një burim që ka një pozitë të lartë në komunë, i ka thënë BIRN-it që ndërtimi nuk do të fillojë deri në momentin që Asambleja Komunale do të bindet që zhvillimi i projektit do të ecë tutje.
Ky person në pozitë të lartë, ka shtuar që Bigova Bay Doo ende duhet ta sigurojë tokën para se të jetë në gjendje të ecë tutje me projektin.
“Komuna nuk do të fillojë të bëjë asgjë deri sa të marrë garancione të forta se investitori do të fillojë ndërtimin”, ka thënë burimi.
Tani kjo kompani përballet edhe me pyetje të tjera rreth kredive të marra nga Hypo, ngase komisioni parlamentar i Austrisë që po heton këtë bankë problematike ka thënë që do t’i shqyrtojë gjetjet e BIRN-it.
“Nëse është e nevojshme, Martin Schlaff do të thirret të dëshmojë para komisionit parlamentar, në mënyrë që të vijmë deri te e vërteta”, ka thënë për BIRN deputeti Hable.
Plani i Bigova
Toka është që është në pronësi të Bigova Bay ishte planifikuar të zhvillohej në katër resore të ndara turistike.
MARINA VILLAGE: një resor turistik në i modeluar sipas qyteteve të vjetra të Mesdheut e kompletuar me ndërtesa, rrugica të ngushta, sheshe, parqe dhe një port për 150 anije..
ZABICA RESORT: ngjashëm me Marina Village
CAPE ESTATE: një resor i izoluar me vila për klientelën më ekskluzive.
PARK TERRACE: i ngjashëm me Cape Estate.
Vetëm veturat elektrike do të lejoheshin të hynin brenda të gjithë projektit.
Po ashtu ishin planifikuar të ndërtoheshin edhe dy hotele, njëri në MARINA VILLAGE, dhe tjetri në ZABICA RESORT.
